توکل ابراهیم (قرآن)یکی از مصادیق توکل‌کنندگان، حضرت ابراهیم علیه‌السلام است. در این مقاله آیات مرتبط با توکل حضرت ابراهیم علیه‌السلام معرفی می‌شوند. ۱ - توکل به خداوندتوكّل ابراهيم علیه‌السلام بر خداوند: «قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ ... رَّبَّنَا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنَا ...؛براى شما سرمشق نيكويى در زندگى ابراهيم وجود داشت، ... پروردگارا! ما بر تو توكّل كرديم ....» برداشت فوق بر اين اساس است كه جمله «عليك توكّلنا» سخن ابراهيم علیه‌السلام و پيروانش باشد. ۲ - توکل برای محفوظ ماندنتوكّل ابراهيم علیه‌السلام به خداوند، براى محفوظ ماندن پس از تبرّى جستن از مشرکان و معبودهاى آنان: «قَد كانَت لَكُم اسوَةٌ حَسَنَةٌ فى ابرهيمَ والَّذينَ مَعَهُ اذ قالوا لِقَومِهِم انّا بُرَءؤُا مِنكُم و مِمّا تَعبُدونَ مِن دونِ اللَّهِ ... رَبَّنا عَلَيكَ تَوَكَّلنا ...؛برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند وجود داشت، در آن هنگامی که به قوم (مشرک) خود گفتند: ما از شما و آنچه غیر از خدا می پرستید بیزاریم ... پروردگارا! ما بر تو توکل کردیم....» ۳ - توکل در هجرتتوكّل ابراهيم علیه‌السلام بر خدا در هجرت از ميان قوم خويش: ۱. «وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَّبِيًّا • وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي عَسَى أَلَّا أَكُونَ بِدُعَاء رَبِّي شَقِيًّا؛در اين كتاب، ابراهيم را ياد كن، كه او پيامبرى بسيار راستگو بود. و از شما، و آنچه غير خدا مى‌خوانيد، كناره‌گيرى مى‌كنم؛ و پروردگارم را مى‌خوانم؛ و اميدوارم‌در خواندن پروردگارم محروم و بى‌پاسخ نمانم!» ۳. «وَإِبْرَاهِيمَ إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ اعْبُدُوا اللَّهَ ... • فَآمَنَ لَهُ لُوطٌ وَقَالَ إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَى رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ؛ ما ابراهيم را نيز فرستاديم، هنگامى كه به قومش گفت: خدا را پرستش كنيد ... و لوط به او -ابراهيم- ايمان آورد، و ابراهيم گفت: من به سوى پروردگارم هجرت مى‌كنم به يقين او توانا و حكيم است.» ۵. «وَإِنَّ مِن شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ • فَأَرَادُوا بِهِ كَيْدًا فَجَعَلْنَاهُمُ الْأَسْفَلِينَ • وَقَالَ إِنِّي ذَاهِبٌ إِلَى رَبِّي سَيَهْدِينِ؛و از پيروان او ابراهيم بود؛ آنها براى نابودى ابراهيم توطئه‌اى كردند، ولى ما آنان را پست و مغلوب ساختيم. آتش بر او گلستان شد و بسلامت بيرون آمد و گفت: من به سوى پروردگارم مى‌روم، او مرا هدایت خواهد كرد.» ۴ - الگو برای متوکلانابراهيم علیه‌السلام و پیروانش، الگويى شايسته در توكّل به خدا براى موحّدان و مؤمنان: «قَد كانَت لَكُم اسوَةٌ حَسَنَةٌ فى ابرهيمَ والَّذينَ مَعَهُ اذ قالوا لِقَومِهِم انّا بُرَءؤُا مِنكُم و مِمّا تَعبُدونَ مِن دونِ اللَّهِ كَفَرنا بِكُم وبَدا بَينَنا وبَينَكُمُ العَدوةُ و البَغضاءُ ابَدًا حَتّى تُؤمِنوا بِاللَّهِ وحدَهُ الّا قَولَ ابرهيمَ لِابيهِ لَاستَغفِرَنَّ لَكَ وما املِكُ لَكَ مِنَ اللَّهِ مِن شَى‌ءٍ رَبَّنا عَلَيكَ تَوَكَّلنا والَيكَ انَبنا والَيكَ المَصير• لَقَد كانَ لَكُم فيهِم اسوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن كانَ يَرجُوا اللَّهَ واليَومَ الأخِرَ ومَن يَتَوَلَّ فَانَّ اللَّهَ هُوَ الغَنىُّ الحَميد؛ برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند وجود داشت، در آن هنگامی که به قوم (مشرک) خود گفتند: ما از شما و آنچه غیر از خدا می پرستید بیزاریم ما نسبت به شما کافریم و میان ما و شما عداوت و دشمنی همیشگی آشکار شده است تا آن زمان که به خدای یگانه ایمان بیاورید! - جز آن سخن ابراهیم که به پدرش (عمویش آزر) گفت (و وعده داد) که برای تو آمرزش طلب می کنم، و در عین حال در برابر خداوند برای تو مالک چیزی نیستم (و اختیاری ندارم)! - پروردگارا! ما بر تو توکل کردیم و به سوی تو بازگشتیم، و همه فرجامها بسوی تو است! (آری) برای شما در زندگی آنها اسوه حسنه (و سرمشق نیکویی) بود، برای کسانی که امید به خدا و روز قیامت دارند و هر کس سرپیچی کند به خویشتن ضرر زده است، زیرا خداوند بی نیاز و شایسته ستایش است!» ۵ - پانویس۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۲۸۲، برگرفته از مقاله «توکل‌کنندگان (ابراهیم علیه‌السلام)». |